Sắn dây là món quà dân dã quen thuộc với mỗi người dân, được trồng nhiều ở miền trung du Bắc Bộ. Nhưng ít ai biết, loại cây này còn là một vị thuốc chữa bệnh trong đông y. Bài viết dưới đây, Backhoa.net sẽ cùng bạn đọc hiểu rõ hơn về những công dụng này.
Sắn dây là cây gì
Còn có tên gọi khác là cát căn, củ sắn dây, cam cát căn, phấn cát. Tên khoa học là Pureraria thomsoni Benth., thuộc họ Đậu (Fabaceae).
Là cây thuốc nam quý, là loài dây leo quấn, sống lâu năm, có thể dài tới 10m. Rễ cây phát triển thành củ dài, nạc, bột. Thân cây có lông. Lá mọc kép có 3 lá chét hình trái xoan, có mui nhọn ngắn, nhọn sắc, nguyên hoặc chia thành 2-3 thùy, có lông ở cả 2 mặt lá.
Hoa có màu xanh tím, thơm, mọc thành chùm ở kẽ lá, lá bắc có lông. Quả giáp dẹt màu vàng nhạt, có lông mềm., thắt lại giữa các hạt.
Phân bố và thu hái sắn dây
Sắn dây được trồng hoặc mọc hoang ở khắp nơi trên cả nước. Thường được trồng vào tháng 3-4 đến hết tháng 11 là đào lấy củ. Sau 2 năm trồng thì cây ra hoa, tháng 5-7 lúc chùm hoa đã có 2/3 hoa nở là có thể hái phơi khô để dùng.
Bộ phận dùng là rễ củ hay gọi là cát căn. Sau khi đào lên, rửa sạch đất, cắt bỏ vỏ ngoài, cắt khúc hoặc thái lát, xông diêm sinh rồi phơi hoặc sấy khô.
Chế bột sắn dây: Cạo vỏ củ, giã nát lọc lấy nước, thêm nước lạnh rồi lấy khăn lọc lấy sạch bã, mỗi ngày để lắng rồi lại gạn, thay nước ngày một để bột không chua, Gạn lọc như thế trong 1 tháng đến khi thấy nước trong khuấy không đục nữa , sau đó đổ bột ra miếng vải trên sạp khô phơi thành bột cất dùng.
Thành phần hóa học của sắn dây
Chủ yếu là tinh bột và các hợp chất isoflavonoid gồm: Puerarin, Daidzin, Puerosid A, Daidzein, Puerosid B và hợp chất nhóm olean triterpene.
Trong đông y, sắn dây có vị ngọt, mát, tính bình, có tác dụng thanh nhiệt, thông đại tiểu tiện, giải độc. Hỗ trợ điều trị huyết áp cao, rối loạn động mạch vành, lỵ ra máu,…
Tác dụng của sắn dây
1. Chữa viêm họng, viêm thanh quản
Đốt thân sắn dây cháy không hoàn toàn, rồi đem tán nhuyễn hòa với nước uống dần.
2. Thanh nhiệt cơ thể
Lấy bột sắn dây pha với nước đun sôi để nguội thêm chút đường chanh thành nước uống giải khát.
3. Chữa rôm sảy cho trẻ
Lấy 10-15g sắn dây hòa với 200ml nước rồi đem nấu chín cho trẻ ăn vào mùa hè sẽ hết rôm sảy.
4. Giải ngộ độc rượu
Lấy 30g hoa sắn dây, 30g hoạt thạch (thêm nước vào cùng tán rồi khuấy lên cho để bột thuốc lắng xuống), 4g hoàng liên, 15g bột cam thảo, tất cả đem tán bột mịn, trộn với nước vê thành viên. Mỗi lần uống 3g với nước mát.
5. Trị cảm sốt, không ra mồ hôi
Lấy 8-9g bột sắn dây, 5g sinh khương, 4g quế chi, 4g thược dược, 5g đại táo và 4g cam thảo, cho tất cả vào đun với 650ml nước cho đến khi còn 200ml, chia 3 lần uống trong ngày.
6. Cầm máu
Lá sắn dây giã nát và đắp vào vết thương sẽ nhanh chóng cầm được máu.
7. Chữa cảm nắng, nhức đầu
Hòa tan 12-15g bột sắn dây với 200ml nước đun sôi để nguội, thêm chút đường rồi uống liền.
8. Ngộc độc thức ăn, đại tiện ra máu do ăn phải đồ nóng
Lấy củ sắn dây tươi và ngó sen tươi, mỗi vị lấy lượng bằng nhau, đem gãi nát rồi vắt lấy 500ml nước cốt mỗi thứ, trộn đều rồi uống.
9. Vùng ngực bụng nóng, cồn cào, khát nước
Lấy 120g bột sắn dây, 15g gạo tẻ (gạo tẻ ngâm nước 1 đêm). Cho gạo tẻ trộn với bốt sắn dây nấu cháo ăn trong ngày.
10. Cảm nắng, sốt nóng, nôn ọe, khát nước
Lấy 12g bột sắn dây hòa nước đun sôi để nguội rồi thêm đường uống. Hoặc dùng 20g cát căn, 12g đậu ván sao vàng, đem gãi nát, sắc lấy nước uống trong ngày.
11. Chữa chảy máu mũi thường xuyên
Lấy cát căn tươi rửa sạch, giã lấy nước rồi uống. Uống khoảng 3 lần thì khỏi.
12. Chữa cảm mạo, lạnh ít nóng nhiều
Lấy 8g sắn dây, 4g sài hồ, 4g bạch chỉ, 4g hoàng liên, 4g thược dược, 2g cát cánh và 2g cam thảo, 8g thạch cao, 3 lát sinh khương, 2 quả đại táo, tất cả sắc lấy nước uống trong ngày.
13. Chữa viêm ruột cấp tính, lỵ
Lấy 12g sắn dây, 12g hoàng liên, 12g hoàng cầm, cho đun lấy nước uống trong ngày.
14. Điều trị sởi mới phát
Lấy 12g sắn dây, 12g kinh giới, 12g ngưu bàng tử, 16g liên kiều, 8g uất kim hương, 8g cát cánh, 4g cam thảo, cho tất cả sắc lấy nước uống trong ngày.
15. Tri sốt mới bắt đầu, khát nước, khó chịu
Lấy 12g cát căn, 20g sinh thạch cao, 8g tri mẫu, 8g cam thảo, tất cả sắc lấy nước uống trong ngày.
16. Chữa cảm sốt, nhức đầu
Lấy mỗi thứ 15-20g gồm cát căn, sài hồ và chi tử, sắc lấy nước uống trong ngày.
17. Trị mụn trứng cá
Lấy 40g sắn dây và 20-30g đậu xanh, cho cả hai đun nước uống hàng ngày.
18. Trị mụn nhọt sưng đau
Lấy 12-16g thân cây sắn dây đốt tồn tính rồi tán bột bôi vào chỗ đau.
19. Trị rắn cắn
Lấy lá sắn dây giã nát lấy nước uống còn bã dùng đắp lên vết cắn. Sau đó đưa đến bệnh viện gần nhất.
Lưu ý khi dùng sắn dây
- Củ sắn dây tươi luộc ăn tốt cho tỳ vị và giải nhiệt cơ thể. Bạn có thể pha bột sắn dây, đường trắng cùng nước sôi để nguội, cho một chút nước cốt chanh hoặc quất. Mùa hè có thể cho thêm đá để giải nhiệt.
- Bột sắn dây có tính hàn rất mạnh, vì vậy khi cho trẻ nhỏ uống nên quấy bằng nước sôi cho chín vừa giảm tính hàn vừa giúp trẻ dễ hấp thụ hơn.
- Nếu cơ thể đang có cảm giác mệt mỏi, chân tay lạnh, tụt huyết áp thì không được uống bột sắn dây.
- Phụ nữ có dấu hiệu động thai, co bóp tửu cung thì không được sử dụng bột sắn dây, đối với những người khỏe mạnh cũng không nên uống quá 2 ly sắn dây trong 1 ngày.
Săn dây có rất nhiều tác dụng đối với sức khỏe con người. Tuy nhiên cần phải sử dụng một cách điều độ. Nếu không sẽ gây ra những tác hại cho sức khỏe.
Chúc các bạn thành công
