Ngoài ra đây cũng là nguyên liệu chế biến món giải khát chè đỗ đen nổi tiếng, là loại thực phẩm không thể thiếu tại Việt Nam.
Đậu đen là loại ngũ cốc cung cấp nhiều chất dinh dưỡng, còn có những tác dụng hay như dưỡng não, bổ thận, bổ tim, giải độc; phòng chống bệnh tiểu đường, ung thư, tim mạch; làm chậm lão hóa, chữa bệnh gút,…
Đậu đen là loại ngũ cốc dinh dưỡng tuyệt vời
Nhắc tới đỗ đen chúng ta lại nhớ đến các món như chè thập cẩm, chè hạt sen, chè nha đam, chè bí đỏ, xôi, sữa óc chó hạnh nhân, món gà hầm,… mà trong đó đậu đen là thành phần quan trọng không thể thiếu.
Loại ngũ cốc này kết hợp được với rất nhiều nguyên liệu khác tạo ra những món ăn với hương vị thơm ngon, khác lạ.
Chị Phạm Thị Kim Anh sống tại Hà Nội cho biết: “Năm nào cũng vậy cứ vào mùa hè gia đình tôi lại nấu món chè đậu đen mỗi tuần 2 lần cho vào ngăn mát tủ lạnh dùng cả ngày.
Mỗi lần tôi kết hợp với một nguyên liệu khác như dừa, hạt chân trâu, hạt sen, thạch hoặc các loại ngũ cốc khác. Chồng tôi sáng sớm đi làm cho vào hộp mang theo đến trưa dùng.
Các cháu rất thích thú với món ăn này, để đảm bảo không gây ảnh hưởng tới sức khỏe tôi không dùng đường trắng mà dùng đường thốt nốt, không bỏ quá nhiều vì gây ngọt, không cho các cháu dùng đá để tránh bị viêm họng.
Còn chị Hoa, người dân tỉnh lên Hà Nội sống không xin được việc nên chọn nghề nấu xôi bán vào mỗi sáng. Chị cho biết mỗi ngày dậy từ 3h sáng nấu 20kg sôi bao gồm các loại như đậu xanh, dừa, đậu đen, lạc, xéo.
Đến 5h mang ra vỉa hè bán nơi có nhiều người qua lại, chỉ 3 tiếng là hết sạch, hôm nào bán chậm thì 9h là hết. Hôm nào xôi đậu đen cũng hết đầu tiên, khách chủ yếu là nhân viên văn phòng, công nhân, học sinh và sinh viên, trong đó đa số là khách quen.
Một khách mua xôi cho biết anh ấy không muốn ăn phở, bún, bánh bao vì sợ không đảm bảo an toàn và vệ sinh, trong đó xôi, khoai và ngô lại rõ nguyên liệu, cách nấu đơn giản nên hạn chế được tối đa rủi ro.
Hơn nữa giá thành nhỏ hơn so với các món ăn sáng kia, mà lại no lâu nên là lựa chọn hợp lý.
Đậu đen có tốt cho sức khỏe không
Qua hai câu chuyện vừa kể bên trên, có lẽ chúng ta đều nghĩ đỗ đen là lựa chọn khá lý tưởng và rất tốt trong thời điểm hiện tại. Vì tính an toàn cũng như có nhiều lợi ích thiết thực đối với sức khỏe.
Vậy lý do là gì, tại sao loại thực vật ngũ cốc này lại tốt như vậy, backhoa.net xin mời bạn đọc tham khảo tiếp những nội dung sau đây để hiểu rõ hơn.
Đậu đen là cây gì?
Đậu đen hay còn gọi là đỗ đen, có tên khoa học là cylindrica Skeels (Dolichos catjang Burm. F.) và thuộc họ nhà Cánh bướm Fabaceae.
Là loại cây cỏ sống hằng năm, toàn bộ thân không có lông. Lá là lá kép, gồm 3 lá chét có kèm lá nhỏ, mọc so le, lá chét giữa dài và to, 2 lá chét 2 bên nhỏ hơn nhiều.
Hoa có màu tím nhạt. Quả tròn, giáp dài, mỗi quả chứa từ 6-12 hạt màu đen. Hạt đậu đen có 2 loại xanh lòng và trắng lòng, loại xanh lòng có nhân màu xanh nhạt.
Phân bố, thu hái và chế biến đậu đen
Ở miền Bắc nước ta người ta trồng đậu đen để làm nguyên liệu nấu chè hoặc xôi. Trong đông y, hạt đỗ đen được dùng để điều chế thuốc.
Quả thu hoạch vào độ tháng 5-6 hàng năm. Ngoài nước ta, ở Campuchia người ta cũng trồng loại cây này.
Thành phần hóa học của đậu đen
Vỏ đậu đen chứa chất màu Anthoxyanozit. Còn trong hạt chứa 53,3% Gluxit, 1,7% chất béo, 24,2% Protit và 2,8% tro.
Về hàm lượng muối khoáng gồm 354mg% Photpho, 56mg% Canxi, 0,06mg Caroten, 6,1%mg% sắt, 3mg% Vitamin C, 1,8mg Vitamin PP, 0,51mg% Vitamin B1 và 0,21mg% Vitamin B2.
Trong đỗ đen chứa hàm lượng rất cao các Axit Amin cần thiết. Cứ 100g thì có 0,31g Metionin, 0,97g Lysin, 1,16g Phenylalanin, 0,31g Tryptophan, 0,97g Valin, 1,09g Alanin, 1,11g Izoluexin, 1,26g Lenxin, 0,75g Histidin và 1,72g Acginin.
Công dụng và liều dùng đậu đen
Bên cạnh việc sử dụng làm thực phẩm như nấu chè, xôi, đậu đen còn được dùng kết hợp với hà thủ ô để điều chế thuốc bổ thận thủy
Thực tế cho thấy những người ăn chè đỗ đen thường có nước tiểu nhiều và trong hơn bình thường, từ đó khẳng định tác dụng bổ thận của loại hạt này. Mỗi người nên ăn từ 20-40g mỗi ngày hoặc hơn.
Đậu đen có tác dụng gì
1. Khả năng giải độc
Chúng ta đều biết Sulfites là hoạt chất có trong các loai thực phẩm công nghiệp, với người nhạy cảm với Sulfites nó có thể gây ra nhức đầu, tăng nhịp tim, giảm tập trung.
Trong đậu đen có chứa Molypdenum là thành phần của các Enzym Oxidase, nó có tác dụng khử độc Sulfites rất tốt. Mỗi ngày ăn một chén đỗ đen là có thể đảm bảo 172% Molypdenum cần thiết.
2. Cung cấp dinh dưỡng, rất tốt cho nữ giới
Folate và sắt là 2 vi chất rất quan trọng với nữ giới lại có trong hạt đậu đen. Chúng ta đều biết Folate (sinh tố B6) tốt cho phụ nữ có thai, nếu thiếu có thể làm thai nhi phát triển bất bình thường, còn sắt thì nguyên liệu phục vụ cho quá trình tạo máu.
Bên cạnh đó, các khoảng chất như Magie, Canxi và nhóm sinh tố B trong hạt đỗ đen còn giúp giảm Stress, làm giảm các cơn nóng tính của nữ giới ở tuổi mãn kinh.
3. Phòng chống bệnh tiểu đường, bệnh tim mạch và làm chậm quá trình lão hóa
Ngoài Polyphenols là hợp chất phổ biến trong các hạt ngũ cốc, đậu đen còn có thêm các sắc tố Anthocyanins, lượng chất chống oxy hóa trong hạt đậu đen cao hơn rất nhiều so với các hạt đậu khác và cao gấp 10 lần trong quả cam.
Mỗi một chén đậu đen có thể cung cấp đủ chất xơ cho một người trong một ngày, đây là chất có khả năng làm giảm và chậm hấp thụ mỡ tại màng ruột, đồng thời kết dính 1 phần muối mật để đào thải ra bên ngoài từ đó giúp hạ Cholesterol trong máu hiệu quả.
Các chất chống oxy hoa trong đỗ đen còn giúp kháng viêm, loại bỏ chất béo, ngăn chặn sự Oxy hóa LDL, khoáng chất Magie và Canxi giúp ổn định tim mạch.
Do tác dụng kháng viêm và giảm mỡ nên đậu đen có khả năng hỗ trợ điều trị tiểu đường tốt, đồng thời hạn chế tối đa các di chứng do căn bệnh này gây ra.
Với hàm lượng 53,3% chất đường bột, 24,2% chất đạm và chất xơ, đỗ đen là lựa chọn rất tốt cho người bi tiểu đường.
Bên cạnh đó, nhờ hàm lượng chất chống Oxy hóa cao, hạt đậu đen còn giúp trung hòa các gốc tự do, giảm hư hại DNA, chống thoái hóa tế bào, từ đó hình thành cơ chế làm chậm quá trình lão hóa.
4. Tác dụng bổ thận
Từ xưa, người Trung Quốc và Nhật Bản đã biết sử dụng đậu đen rang để làm thuốc tăng cường chức năng sinh lý, bổ máu và bổ thận. Đông y quan niệm rằng, màu đen của đỗ đen thuộc hành thủy, có liên quan đến thận nên có tác dụng dẫn thuốc về thận.
5. Chữa bệnh Gout
Theo quan niệm của Y học cổ truyền Trung Hoa, nước đỗ đen rang có khả năng giải độc, thanh nhiệt, điều hòa ngũ tạng, bớt sưng phù.
Đối với người bị bệnh gút nên uống 1 chén nước đậu đen vào mỗi sáng sau khi ngủ dậy và 1 chén buổi tối trước khi đi ngủ trong vòng 30 ngày.
6. Kiềm chế bệnh ung thư tuyến tiền liệt và ung thư vú
Trong vỏ đậu đen có chứa Flavonoid, là hoạt chất có khả năng ức chế sự phát triển của tế bào ung thư, nhất là làm giảm nguy cơ mắc bệnh ung thư tuyến tiền liệt và ung thư vú.
7. Tác dụng bổ tim
Vitanmin B phức hợp và chất kháng viêm trong đỗ đen giúp tăng sự bền bỉ thành mạch máu, giúp giảm Cholesterol và Triglyceride cho nên rất tốt cho sức khỏe tim mạch.
8. Làm đẹp da, tăng mọc tóc, làm đen tóc
Một số bài viết chia sẻ trên mạng về việc ăn đậu đen giúp đen tóc và tăng mọc tóc, giảm thiểu nguy cơ rụng tóc. Còn có một số bài hướng dẫn làm mặt nạ đỗ đen chăm sóc da mặt. Tuy nhiên hiệu quả vẫn chưa được kiểm chứng.
9. Hỗ trợ điều trị huyết áp cao
Như đã trình bày bên trên về khả năng chống Oxy hóa, giảm Cholesterol xấu, kháng viêm, tăng sức bền thành mạch máu,… đây là những yếu tố cần thiết góp phần giảm thiểu nguy cơ bệnh huyết áp cao.
10. Chữa táo bón, tiểu rắt
Lấy đậu đen rang chín, tỏi đập dập. Cho vào nồi ninh nhừ, uống vào sáng sớm, liên tục nửa tháng.
11. Trị đau nhức xương
Sao vàng đỗ đen ngâm với rượu, cứ 2 ngày uống 1 chén.
12. Trị râu tóc bạc sớm
Lấy hà thủ ô và đậu đen chưng cách thủy trong vòng từ 2-3 tiếng mà dùng. Cũng có thể tán bột đậu đen để uống.
13. Chữa mất ngủ và đau đầu
Đối với người mất ngủ rang đỗ đen cho nóng vào vỏ gối nằm, khi nguội thì thay lượt đậu khác. Còn những ai đau đầu thì rang đậu đen ngâm với rượu, sau một tuần là có thể uống được, mỗi ngày uống 1 chén nhỏ.
Ngoài ra để trị đâu đầu có thể dùng 3 phần đỗ đen sau hơi có khói, ngâm với 5 phần rượu, đậy kín, 7 ngày sau lấy ra uống hết.
14. Thúc đẩy tiêu hóa, tăng nhu động ruột
Nhờ có thành phần Anthocyanins, chất chống oxy hóa, chất xơ, hàm lượng dinh dưỡng cao mà đỗ đen giúp cải thiện thúc đẩy chức năng tiêu hóa, tăng nhu động ruột, ngăn ngừa tình trạng táo bón.
15. Giảm đau lưng, các bệnh tiết niệu, chứng lạnh bụng hay các bất thường ở âm đạo do lạnh âm gây ra
Trong đông y, đậu đen có màu đen đại diện cho hành thủy, mà nước đi cùng với thận. Người ta quan niệm rằng ăn đỗ đen rất tốt cho thận, vì vậy những người bị yếu thận ăn vào sẽ có các tác dụng hiệu quả kể trên.
16. Bài thuốc giúp sáng mắt, bổ tim, thận, gan, đen tóc, tai thính, nhuận trường, mạnh gân cốt, giải độc, chống táo bón, thanh nhiệt, tiêu thủy, giảm đâu, hoạt huyết, chống đau vặt
Theo sách Lãnh Hải Y Thoại của La Đình Phổ đời Thanh Trung Quốc, thì dùng 49 hạt đậu đen xanh lòng hạt còn mới, mẩy, không hỏng. rửa sạch trong nước sôi để nguội.
Cho vào ly sạch, đổ ngập nước sôi để nguội, cho vài hạt muối ăn (nếu không bị chứng kiêng muối như phù, cao áp huyết,..), đậy kín, ngâm qua đêm hoặc ít nhất vài tiếng. Sáng dậy rửa mặt đánh răng xong uống hết 49 hạt này cùng nước ngâm đó.
Nếu không đủ nước có thể cho thêm nước lọc, lưu ý uống nuốt nguyên hạt chứ không được nhai.
Sau tối thiểu 30 phút là có thể ăn thứ khác, không phải kiêng cử gì, người già trẻ đều được nhưng phải trên 17 tuổi
Uống cả đời cũng được nhưng phải ít nhất hai tháng mới có hiệu quả. Bài thuốc này dùng được cho cả người bị đái tháo đường.
17. Cũng bài thuốc 16 nhưng áp dụng cho trẻ em
Làm tương tự như bài số 16 nhưng chia làm nhiều lần uống để không bị lạc hạt đậu vào đường khí quản, không ngâm quá lâu khiến đậu lên men không còn hiệu quả, tối thiểu 30 phút mới được ăn đồ khác.
Nếu trẻ từ 3-10 tuổi thì dùng mỗi ngày 7 hạt, còn từ 11-16 tuổi thì mỗi ngày dùng 21 hạt.
18. Bị đau bụng dữ dội
Lấy 50g đậu đen sao cháy hoặc để nguyên, sắc với nước pha chút rượu hoặc sắc với rượu uống.
19. Bỗng dưng đau nhói lưng sườn
Lấy 200g đỗ đen rang vàng ngâm với rượu uống dần.
20. Trị trúng phong cấm khẩu (không nói được), không cử động được tay chân, tâm phiền hoảng hốt, hoặc hay ngất rồi tỉnh lại, đầy hơi đau bụng
Lấy đỗ đen loại hạt mẩy nấu nước bỏ bã, co cô đặc rồi ngậm. Cách này phải làm lâu ngày mới khỏi, phù hợp trong điều kiện không có cơ sở y tế hoặc dùng hỗ trợ điều trị.
21. Trị say rượu bị bất tĩnh
Lấy 1000g đậu đen nấu với nước chia ra uống nhiều lần cho nôn ra được là khỏi.
22. Trị ngộ độc rau củ quả
Lấy đỗ đen tán nhỏ rồi ngâm với rượu, vắt lấy 500ml chia ra uống nhiều lần trong ngày.
23. Trị thượng tiêu hỏa bức, ư máu hay khạc ra máu buồn phiền, khát nước, khô ráo
Lấy 1 vốc đậu đen, 2 quả ô mai, 2 cành tử tô sắc với 3 bát nước cho còn 3/5, giã gừng sống vắt lấy nước khoảng 1 chén. Hòa 2 dung dịch này lại, chia uống nhiều lần sau bữa ăn.
24. Bị trúng hàn
Sao cháy đỗ đen, đổ rượu vào lúc đang nóng uống ngay, trùm chăn mỏng khắp người cho ra mồ hôi là khỏi.
25. Trị phù thũng ngồi hay nằm không yên
Lấy 1000g đậu đen nấu với 5 lít nước cho còn 3 lít, cho thêm 5 lít rượu nấu cho đến khi còn 3 lít.
Chia ra uống 3 lần, uống lần đầu lúc nóng, các lần sau hâm cho nóng rồi uống, uống đến khi khỏi mới dừng.
26. Chữa trĩ ra máu
Lấy bổ kết sắc lấy nước tẩm một lúc vào đậu đen xanh lòng, mang đậu đen sao vàng, xát bỏ vỏ, tán bột, dùng nước mỡ lợn trộn đều viên bằng hạt ngô.
Mỗi lần lấy 30 viên uống cùng với nước gạo tần mễ. Cách này rất hiệu quả.
27. Trị bụng trướng do ăn phải cá độc
Sắc nước đậu đen uống khi còn ấm.
28. Điều trị tiểu đường dùng một trong 2 cách sau
Cách 1:
Lượng bằng nhau hai vị đậu đen và thiên hoa phấn, tán nhỏ trộn hồ, viên bằng hạt ngô. Mỗi ngày một lần uống 70 viên. Hoặc sắc nước đậu đen ngày uống hai lần, cách này hiệu quả với cả người bị chứng tiêu khát thận hư.
Cách 2:
Lấy đậu đen tán nhỏ cho vào một cái túi mật bò, phơi trong bóng râm đủ 100 ngày tán thành viên to chừng 2g. Mỗi ngày uống 1 viên, uống hết số đó sẽ có tác dụng.
29. Trị tiêu chảy hoắc loạn
Lấy 1 vốc đậu đen nghiên sống, mang hòa với nước uống.
30. Kinh trị âm chứng bí phương
Đậu đen lấy lượng vừa phải sao già, tắt bếp đổ rượu vào, đậy kín để tránh bay hơi, chờ cho nguội rồi uống.
31. Thanh lọc cơ thể
Lấy 20-40g đỗ đen nấu nước hoặc chè uống, mỗi ngày 1 lần.
32. Chữa cơ thể suy nhược
Mỗi ngày lấy 30g đậu đen nấu chè với đại táo ăn. Liên tục 3-4 ngày.
33. Trị thiếu máu, tai ù, thận suy, cơ thể và thần kinh suy nhược
Kiếm con cá chép làm sạch mang chiên hoặc nướng, 40g đậu đen ngâm vài giờ. Cho cả 2 nguyên liệu vào nấu, khi sôi để lửa nhỏ cho đậu nhừ, thêm gừng, tỏi và gia vị cho vừa ăn.
34. Trị chứng mệt mỏi, tiểu tiện bí táo
Lấy 1 củ tỏi bỏ vỏ đập dập nhưng không nát quả, nấu chúng với nửa chén đỗ đen, khi sôi nhỏ lửa cho đậu nhừ, nêm ít đường, muối cho vừa miệng rồi ăn. Mỗi ngày dùng lúc sáng sớm cho hiệu quả.
35. Trị ngộ độc rượu lâu ngày hoặc đau nhức xương khớp
Kiếm 1 quả dừa xiêm không quá già, vạt phần đầu, cho đậu đen vào, đậy nắp kín, mang chưng cách thủy vài tiếng cho đậu nhừ. Lấy ra ăn cả cái và nước, mỗi tháng 1-2 lần.
36. Phụ nữ sau sinh bị chóng mặt, hoa mắt, sức khỏe yếu do mất máu
Lấy 50 đậu đen, 1 con gà ác, hầm nhừ ăn cả nước và cái. Mỗi tuần 2 lần giúp nhanh lấy lại sức.
37. Đàn ông bị liệt dương, di tinh, râu tóc bạc sớm, chân tay mỏi mệt
Lấy 50g đỗ đen nấu lấy phần nước chưng cách thủy 2-3 tiếng cùng 300g hà thủ ô đỏ. Vớt hà thủ ô ra phơi khô dùng dần, nếu dùng dạng nước sắc thì mỗi ngày 15-20g, còn dạng bột thì 5g.
38. Trị khô miệng ban đêm, giải khát
Lấy 80g đỗ đen, 1 quả lê và 30g đường phèn sắc nước uống hàng ngày.
39. Chứng rối loạn tiền đình gây chóng mặt
Lấy 30g đậu đen, 50g ngải cứu và 1 quả trứng gà. Luộc 3 vị đến khi trứng chín, uống nước sắc và ăn trứng.
40. Trị hoa mắt, nhức đầu, mắt kém, say năng, người già thị lực yếu, quáng gà, hay chảy nước mắt
Lấy 30g đậu đen và 10g hoa cúc nấu canh lấy nước uống mỗi ngày. Dùng từ 5-10 ngày thì dừng.
Những trường hợp kiêng kỵ với đậu đen
Tuy có nhiều tác dụng tốt, nhưng đối với một số trường hợp vẫn nên hạn chế ăn quá nhiều đậu đen, các trường hợp đó bao gồm:
1. Người bị tiêu chảy, chân tay lạnh, viêm loét dạ dày, hoành tá tràng: Không nên uống quá nhiều nước đỗ đen vì có thể khiến bệnh nặng hơn.
2. Người đang sử dụng các thực phẩm chứa canxi, kẽm, sắt: Vì phytate có trong đỗ đen có tác dụng làm giảm hấp thụ các vi chất này.
3. Không uống lúc quá đói: Có thể gây ra choáng váng, say, dị ứng, làm ảnh hưởng tới dạ dày.
4. Người đang dùng thuốc đông y: Nên hạn chế để công tác điều trị hiện tại được tốt hơn.
Ngoài ra, việc sử dụng quá nhiều nước đậu đen trong thời gian dài có thể gây đau bụng, rối loạn tiêu hóa, giảm chức năng đường ruột, thành ruột, đau dạ dày.
Các món ăn từ đậu đen
Đuôi heo hầm đậu đen
Có rất nhiều cách chế biến đỗ đen thành món ăn bổ dưỡng và ngon miệng nhưng trong khuôn khổ bài viết Cây Thuốc Dân Gian không thể chia sẻ hết.
Bạn đọc có thể tham khảo trên mạng như món chè, bánh cơm nếp, xôi, làm sữa, xương bê hầm, trà, bắp tươi hầm, chân giò hầm, món cháo, hầm gà ác, chè hạt sen, bánh rán khoai lang tím,….
