Tre còn có tác dụng làm cân bằng sinh thái tự nhiên, bởi tre là môi trường tốt cho các loài chim đến cư trú, trong đó hầu hết là các loài chim có ích. Do đó để nhân giống cây tre hiện nay phương pháp chiết cành tre được nhiều người áp dụng để nhân giống đem lại hiệu quả cao
Trồng tre khai thác măng, hiện nay đang là một loại hình sản xuất được nhiều người nông dân quan tâm bởi hiệu quả kinh tế của nó, nhưng cũng có nhiều nông dân đang gặp khó khăn vì giá cây giống khá cao (trung bình 10.000 – 13.000đ/cây). Vì vậy đối với những hộ nông dân có mức kinh tế thấp hoặc trung bình mặc dù có đất nhưng không có khả năng mở rộng diện tích.
Để giúp bà con giảm bớt chi phí đầu tư cho vấn về cây giống, chúng tôi xin giới thiệu cùng bà con phương pháp nhân giống bằng cách chiết cành tre
1. Đặc tính của tre
– Thân tre có láng rỗng và đốt đặc; không mềm quá và cũng không cứng quá. Dưới gốc cây là thân ngầm; trên mặt đất là thân khí sinh mang bẹ mo, cành và lá. Rất ít khi gặp tre ra hoa, kết quả.
– Tre trúc sinh trưởng rất nhanh vì thân, cành, thân ngầm của tre trúc đều chia đốt, mỗi đốt đều có tổ chức phân sinh, đều sinh trưởng nên tre trúc lớn lên rất nhanh. Nếu nói sinh trưởng là quá trình tăng thêm, lớn lên của thực vật thì hầu hết các loài tre trúc chỉ cần trên dưới 3 tháng (khoảng 100 ngày) đã hoàn thành sinh trưởng chiều cao và đường kính.
– Thời gian về sau chỉ là hoàn thiện, cây cứng ra, tích luỹ xenlulô v.v. mà không tăng thêm về đường kính chiều cao nữa. Đường kính thân tre, số đốt tre (gióng tre) dược quyết định từ trong măng, măng càng to thì số đốt càng nhiều, có nghĩa là măng càng to thì mọc lên cây tre càng cao to. Sinh trưởng của tre trúc có tiết tấu rõ rệt, mùa măng thì đồng loạt ra măng, đã ra hoa thì trong bụi bất kể cây già, cây non đều ra hoa.
2. Chuẩn bị dụng cụ
+ Cưa tay, kéo cắt cành, dao tông phải được mài và dũa sắc.
+ Cuốc, xẻng, sàng đất.
+ Ống đong, que thủy tinh, cân tiểu li
+ Thang chữ A.
Chuẩn bị vật liệu chiết cành tre
– Cây vật liệu có đủ tiêu chuẩn chiết: 30 cây
– Chuẩn bị đất và chất tạo độ xốp:
+ Chọn đất thịt nhẹ hoặc trung bình.
+ Rơm khô phải được băm nhỏ thành đoạn ≤ 3 cm.
– Chuẩn bị vật liệu để bó bầu chiết:
+ Thuốc NAA, NaOH. Pha thuốc kích thích ra rễ NAA nồng độ 100PPm (100 mg/lít)
+ Nilon trắng có KT (20 x 25cm).
+ Dây lạt buộc (3 lạt/bầu)
+ Phân NPK.
+ Phân chuồng ủ hoai mục.
Chọn cây mẹ lấy cành chiết
– Cây mẹ để lấy cành chiết có tuổi 12 – 14 tháng tuổi, sinh trưởng tốt, không sâu bệnh, không có hoa và cành lá đã phát triển đầy đủ.
– Dùng sơn đỏ đánh dấu tất cả các cây mẹ được tuyển chọn ở vị trí 1, 3m.
Chọn và đánh dấu cành chiết
– Trên cây mẹ đã tuyển chọn, chọn những cành bánh tẻ, cành cấp 1 có đường kính gốc cành ≥ 1cm, đang bong bẹ mo, cành đã toả hết lá, đùi gà to và có nhiều vòng rễ khí sinh, mắt cua to, chắc nổi rõ, không sâu bệnh và dị tật.
– Chọn được cành có đủ tiêu chuẩn nêu trên thì dùng chổi quét và sơn đỏ đánh dấu ngay cành đó.
3. Thời vụ chiết cành tre
– Miền Bắc nên chiết 2 vụ trong năm:
+ Vụ xuân chiết tháng 3 – tháng 4 (dương lịch)
+ Vụ thu chiết tháng 7 – tháng 8 (dương lịch)
– Miền Nam nếu chủ động được nước tưới cho cây mẹ có thể chiết được quanh năm còn không chủ động được nước tưới nên chiết từ đầu đến cuối mùa mưa.
– Nếu chiết vào mùa mưa thời gian ra rễ khoảng 20 ngày còn vào mùa khô thời gian ra rễ phải kéo dài trên 1 tháng mà tỉ lệ rễ lại ít, cây yếu, tỉ lệ giâm sống không cao.
– Chiết nhánh tre vào mùa mưa tỷ lệ ra rễ đạt 90% nhanh hơn chiết vào mùa nắng. Mùa mưa từ khi chiết đến 20 ngày sau thì đã ra rễ rất nhiều, sau đó cắt xuống đem ươm vào bầu. Còn vào mùa khô có khi phải kéo dài trên 1 tháng nhưng rễ rất ít, yếu, vô bầu tỷ lệ sống không cao.
– Tóm lại chiết tre vào mùa mưa tốt nhất. Nhánh chiết không quá non (màu hồng), không quá già (màu xanh đậm), mà nhánh chiết có màu xanh bóng, các bẹ lá ôm gốc nhánh nở xoè ra. kiểm tra nhánh chiết được hay không, là khi bóc tách bẹ lá sẽ nhìn thấy có dáng của rễ đang hình thành hoặc đã có ra rễ dài, những nhánh nầy khi chiết rất mau tạo rễ và tỷ lệ sống đạt 90%.
4. Tiến hành chiết cành tre
Chặt cành nhánh, bóc bẹ mo
– Dùng dao tông lóc bỏ cành nhánh ở 2 bên đùi gà
– Bóc bỏ bẹ mo: Bóc sạch bẹ mo ở đùi gà.
Cắt ngọn cành và cưa gốc cành chiết
– Cắt ngọn cành: Dùng dao sắc hoặc kéo cắt cành, cắt bớt ngọn cành chiết sao cho cành còn độ dài 30 – 40 cm, đoạn cành có từ 2- 3 lóng (nhằm hạn chế gẫy khi gặp mưa to gió lớn)
– Cưa gốc cành chiết:
Bước 1: Xác định điểm chiết
Điểm chiết tại phần đùi gà cách thân cây mẹ khoảng 1 – 2 cm (để lấy nơi buộc giấy nilon bọc bầu chiết cho chắc sau này)
Bước 2: Dùng cưa sắc, cưa 4/5 diện tích tiếp giáp giữa đùi gà và thân cây mẹ (hướng cưa từ trên xuống).
Bước 3: Tại phía dưới của điểm chiết, phần đối đối diện với mạch cưa trên dùng cưa, cưa chớm vào cành 0,3 cm (để sau này dễ bẻ cành chiết)
Bước 4: Lấy bông chấm vào thuốc kích thích ra rễ NAA (100 mg/l) và bôi vào vết cắt ở gốc củ cành, để ngấm 5- 10 phút rồi mới bó bầu.
Bó bầu chiết
Đất bó bầu chiết phải đảm bảo các yêu cầu sau: Tơi xốp, giữ ẩm tốt, không bị vỡ bầu khi đất khô, đủ dinh dưỡng do vậy nên chọn đất thịt trung bình, đất phù sa, đất bùn ao phơi khô nỏ
Bó bầu chiết được thực hiện theo các bước sau:
– Trộn đất để bó bầu: Tiến hành trộn đất đã chọn với chất độn (rơm, rác mục cùng với phân chuồng hoai mục) theo tỉ lệ 2/3 đất + 1/3 chất độn tạo độ xốp theo nguyên tắc thành phần nào nhiều đổ trước, ít đổ sau sau đó trộn đều hỗn 2 -3 lần rồi nhào hỗn hợp cùng nước (hoặc có thêm dung dịch NAA mg/l), đảm bảo độ ẩm đạt được là 80 % (khi nắm hỗn hợp vào tay, hỗn hợp không tở ra và nước cũng không chẩy qua kẽ ngón tay là được).
– Bó bầu:
+ Vật liệu làm vỏ bầu là nilon trắng không bị thủng, kích thước 20 x 25cm.
Thao tác bó bầu chiết:
+ Dùng tay bẻ đôi nắm đất ấp vào vết cắt và gốc củ cành, sao cho kín gốc củ cành và vết cắt. Bầu chiết có đường kính khoảng 10 – 12 cm và dài 12 -15cm.
+ Dùng nilon màu trắng, dai, kích thước 20 x 25 cm, gói kín.
+ Buộc ngoài bằng 3 nút lạt giang (giữa và 2 đầu) cho chắc chắn.
+ Đất đã chuẩn bị xong được chia thành từng nắm hình tròn, đường kính chừng 12 -15 cm, trọng lượng 150 – 200 gam.
Cắt cành chiết trên cây mẹ
– Trước khi cắt cành chiết phải kiểm tra xem cành chiết đủ tiêu chuẩn cắt hay chưa.
– Tiêu chuẩn của cành chiết đủ tiêu chuẩn để cắt là những cành có bộ rễ đã phát triển: rễ nhiều, phân bố đều, rễ có màu vàng nâu.
– Chỉ chọn và cắt những cành chiết có đủ tiêu chuẩn.
– Bẻ hoặc cắt cành chiết không làm vỡ bầu và dập xước đùi gà.
– Cành chiết cắt xong phải được đưa vào nơi thoáng mát.
– Bó cành chiết thành từng bó khoảng 5- 6 cành 1 bó.
– Vận chuyển cành chiết về vườn giâm.
– Ngâm nước để diệt kiến và bổ sung nước cho bầu chiết sau cắt.
– Xếp dầy cành chiết cùng chiều, ngọn hướng lên trên ở nơi thoáng mát, không có nắng.
5. Chú ý
Việc chiết tre, vô bầu tre chiếm phần lớn của khối lượng công việc, nhưng để đạt tỷ lệ sống cao thì công việc chăm sóc tại vườn ươm là quyết định, cần chú ý các việc sau đây:
+ Giảm làm lay động bầu trong vườn ươm
+ Tưới nước ngày 3 lần nếu không có mưa
+ Phân bón lá + thuốc kích thích sinh trưởng + kích thích ra rễ phải xịt ít nhất tuần/1 lần.