Sâm bố chính còn được ví như một loại sâm, là dược liệu quý có tác dụng rất tốt cho sức khỏe. Nhưng không phải ai cũng biết tác dụng chữa bệnh của nó, bài viết sau đây Backhoa.net sẽ giúp bạn đọc hiểu rõ hơn về tác dụng chữa bệnh của cây này.
Sâm bố chính là gì
Sâm bố chính hay còn gọi là thổ hào sâm, sâm báo. Có tên khoa học là Hibicus sagittifolius Kurz. Loại sâm này thuộc loài thực vật có hoa trong họ Cẩm quỳ.
Là cây thuốc nam quý, có thân thảo sống dai, cao chừng 1m, mọc đứng hoặc bám vào cây khác để sống. Rễ mầm có màu vàng nhạt hoăc trắng với đường kính trong từ 1,5-2cm, có hình dáng giống hình người trông rất giống nhân sâm.
Lá có hình trái xoan ở phần gốc và có hình mũi tên ở phía cuối phiến lá. Mặt lá có lông đơn hay hình sao, các lá càng lên trên càng hẹp. Hoa có màu hồng phớt vàng hay phớt đỏ, mọc đơn ở kẽ lá, cso đường kính 8cm. Cuống hoa dài, có lông cứng và hơi phồng đầu. Tiểu đài dài 12-15mm. có lông tua tủa, đài hoa có hình túi, ở ngọn có vài răng nhỏ. Bầu có lông, 5 vòi, có tyến.
Quả có hình trứng nhọn, chiều dài gấp 3 lần tiểu đài, phía ngoài quả có lông. Khi chín nứt thành 5 mảnh vỏ. Hạt màu nâu, hình giống quả thận, vỏ ngoài có những đường vân san sát nhau thành những mô ụ màu vàng.
Phân bố và thu hái sâm bố chính
Là cây mọc hoang hoặc được trồng khắp nơi ở nước ta. Được trồng nhiều nhất ở khu vực vùng núi huyện Nam Đàn, Nghệ An và một số địa phương tỉnh Quảng Bình, Hòa Bình và Tây Bắc.
Được thu hoạch sau 1 năm trồng trở lên, thường thu hoạch vào mùa thu hoặc mùa đông. Sâm được đào lên rồi rửa sạch, sau đó đem ngâm nước vo gạo 1 đêm để bớt nhớt rồi sủ dụng. Hoặc đem thái mỏng rồi phơi khô hoặc phơi khô cả củ, đóng gói và bảo quản để dùng dần.
Thành phần hóa học của sâm bố chính
Rễ sâm bố chính có chứa chất nhầy 35-40%, tinh bột 15,14%, 3,96% lipid gồm acid myrisric, acid oleic, acid linoleic, acid linolenic, acid stearic, acid palmictic. Hàm lượng protein toàn phần là 0,23g % và protid là 1,26g%. Các acid amin gồm 11 chất, gồm alanin, prolin, tyrosin, phenylalamin, leucin,… Và các chất khoáng tốt cho cơ thể như canxi, natri, magie, sắt, đồng, kẽm, photpho,…
Trong đông y, sâm bố chính có vị ngọt, tính bình có tác dụng nhuận phế, bổ máu, dưỡng tâm, hỗ trợ điều trị suy nhược cơ thể, mất ngủ.
Tác dụng và một số bài thuốc chữa bệnh từ sâm bố chính
1. Bổ khí huyết
Lấy 30g sâm bố chính, hoài sơn, đương quy, ý dĩ sao mỗi vị 15g và 12g hồi dầu, tất cả đem tán bột trộn cùng mật ong vê thành viên, mỗi ngày dùng 15-20g.
2. Chữa mất ngủ, mệt mỏi, nặng ngực
Lấy 120g sâm bố chính, 80g hoàng tinh chế, tầm gửi trên cây dâu, thỏ ty tử sao, quả dâu, hà thủ ô mỗi vị 40g, huyết giác, ba kích, cao hồ cốt mỗi vị 20g. Tất cả đem ngâm với 2 lít rượu trong 2 ngày, 2 đêm rồi chưng cách thủy, hạ thổ trong 1 tuần là có thể dùng được. Mỗi bữa ăn uống 15-40ml, 2 lần trong ngày. Khi uống bài thuốc này nên kiêng đồ ăn sống, tanh, và không sử dụng chất kích thích.
3. Dùng làm thuốc bổ, tốt cho tiêu hóa
Lấy 1kg sâm bố chính tươi hoặc 3kg khô, ngâm với 4-5 lít rượu 40 độ. Ngâm trong 1 tháng là có thể dùng được. Mỗi bữa ăn uống một cốc nhỏ.
4. Điều hòa kinh nguyệt
Lấy 16g sâm bố chính, 16g ngải cứu sao vàng, 16g ích mẫu, 20g cỏ nhọ nồi sao vàng, 20g thục địa, 12g củ cây gai và 10g củ ấu. Sắc lấy nước uống mỗi ngày 1 thang.
5. Hỗ trơ điều trị bệnh động kinh
Lấy sâm bốc chính, nam tam tinh sao, trần bì, toàn yết mỗi vị 20g, 40g ý dĩ và 4g quế, tất cả tán thành bột mịn, mỗi ngày dùng 40g. Kết hợp với 1g chu sa cho vào tim lợn hấp cách thủ, chia ăn 3 lần trong ngày.
6. Dùng cho trẻ em suy dinh dưỡng, tiêu chảy hoặc kiết lỵ kéo dài
Lấy 25% sâm bố chính sao chín, 30% hoài sơn sao chín, 20% ý dĩ sao chín, 15% hạt sen sao chín và 10% bạch chỉ sao chín. Sau đó tán nhỏ, lọc lấy bột mịn, hòa cùng nước và đường rồi nấu lên cho đường chảy ra. Mỗi ngày cho trẻ uống 4-10g, bài thuốc chỉ áp dụng cho trẻ từ 2 tuổi trở lên.
7. Chữa bệnh lao phổi ở trẻ em
Dùng khoảng 6-10g sâm bố chính, 180ml nước và 200g siro cam thảo, cho trẻ uống ngày 1 thìa.
8. Chữa chứng thiếu máu
Lấy sâm bố chính, hà thủ ô, hạt sen mỗi vị 100g, 40g cam thảo, 12g thảo quả và 8g đại hồi. Tất cả đem tán bột mịn, vê thành viên, mỗi ngày uống 20g, ngày uống 2 lần.
9. Điều trị chứng suy nhược thần kinh
Lấy 20g sâm bố chính, 12g hoàng kỳ, đương quy, bạch truật, mộc hương, hoa cúc, long nhãn, táo nhân, bạch thược mỗi vị 8g, 6g bạch linh và 6g viễn chi. Sắc lấy nước uống mỗi ngày 1 thang.
10. Phục hồi cơ thể sau bỏng
Lấy sâm bố chính, ý dĩ, hoài sơn mỗi vị 16g, bạch truật, hà thủ ô, thục địa, kê huyết đằng, sa sâm mỗi vị 12g, 10g kỷ tử và 8g trần bì. Sắc lấy nước uống ngày 1 thang.
11. Chữa chứng trầm cảm
Lấy 16g sâm bố chính, hoài sơn, hà thủ ô, long nhãn, bá tử nhân mỗi vị 12g, 8g táo nhân, 8g liên tu, 8g bán hạ chế, 8g cam thảo dây, 8g xương bồ và 4g nhục quế. Tất cả cho sắc lấy nước uống mỗi ngày 1 thang.
12. Dùng cho người ít ngủ, tim đập nhanh, hồi hộp
Lấy 20g sâm bố chính, 12g hà thủ ô, 12g củ mài, 12g long nhãn, 12g hạt sen, 12g rau má, 12g quả dâu chín, 8g táo nhân, 8g bá nhân, sắc lấy nước uống trong ngày, mỗi ngày 1 thang.
13. Suy nhược cơ thể ở những người bị bệnh về hô hấp
Dùng 12g sâm bố chính, 12g táo nhân, 12g tua sen, 12g sa sâm, 20g liên nhục, 10g lá vông, 10g hương phụ và 8g kỷ tử. Tất cả sắc lấy nước uống trong ngày, mỗi ngày 1 thang.
14. Dùng cho những người lao động nặng, sau khi ốm dậy hoặc người có bệnh về tiêu hóa khiến cơ thể bị suy nhược
Lấy 180g sâm bố chính, 80g hoài sơn, 80g hạt sen, 40g bạch truật, 8g binh lang. Tất cả tán thành bột mịn, mỗi ngày uống 20g.
15. Giúp phục hồi cho người bệnh sau áp xe phổi
Lấy 16g sâm bố chính, 16g hoài sơn, 12g ý dĩ, 12g sinh địa, 12g kim ngân hoa, 12g bách hợp, cho tất cả sắc lấy nước uống trong ngày, mỗi ngày 1 thang.
16. Chữa sốt lâu, ra nhiều mồ hôi, khát nước
Dùng 20g sâm bố chính, 30g thục địa và 3g nhục quế, sắc lấy nước uống trong ngày, mỗi ngày 1 thang.
17. Chữa chân tay lạnh, ra nhiều mồ hôi, người ấm
Lấy 20g sâm bố chính, 20g phục linh tẩm sữa, 20g đương quy tẩm mật sao vàng, 20g hoàng kỳ tẩm nước phòng phong sao, 8g lộc nhung nung rồi nghiền nhỏ và 8g chích thảo. Tất cả cho sắc lấy nước uống trong ngày.
18. Chữa tiêu hóa và bài tiết ngừng trệ
Lấy 20g sâm bố chính, 40g bạch truật tẩm sữa sao vàng và 4g trầm hương. Cho sâm bố chính và bạch truật vào sắc trước, sau đó nhỏ trầm hương thêm vào sau, uống trong ngày, mỗi ngày 1 thang.
19. Chữa bệnh đái ra dưỡng chất
Lấy sâm bố chính, hà thủ ô, củ mài, tỳ giải, trúc diệp, huyền sâm, liên nhục, rễ cỏ tranh, cam thảo, mã đề mỗi vị 12g và 6g hoạt thạch. Cho tất cả sắc lấy nước uống trong ngày, mỗi ngày 1 thang.
20. Chữa thận suy yếu, bổ thận, tráng dương
Lấy 1kg sâm bố chính, 1,5kg đỗ đen, 1kg liên nhục, 1kg sừng nai đắp đất nung tồn tính, 1kg cầu tích, 1kg hoài sơn, 1kg tục đoạn, 1kg ba kích tẩm muối sao vàng, 1kg liên tu, 1kg hoàng tinh, 200g hạt tơ hồng. Tất cả đem tán bột mịn, vê thành viên khoảng 8-12g, mỗi ngày uống 2 viên.
21. Dùng cho bệnh nhân hen suyễn làm giảm lên cơn
Bài thuốc 1:
Lấy 200g sâm bố chính, 200g hà thủ ô, 200g ngải cứu, 500g đỗ đen, 200g củ cây đinh lăng, tất cả đem tán nhỏ thành bột mịn, trộn với mật ong vê thành viên khoảng 24g, mỗi ngày uống 2 viên.
Bài thuốc 2:
Dùng 200g sâm bố chính, 160g rễ cây dâu tằm, 120g vỏ quýt, 120g can khương, 4 con tắc kè băm nhỏ sao vàng, cho tất cả vào tán bột mịn trộn cùng mật ong vê thành viên khoảng 12g, mỗi ngày uống 1 viên.
22. Chữa cơ thể suy yếu, mỏi lưng, thận khí kém
Lấy 6g sâm bố chính, 6g củ mài, 6g gạc mai nướng, 12 hà thủ ô, 6g cốt toái bồ, 6g tầm gửi trên dây dâu, 4g mẫu đơn và 4g nhụy sen. Cho tất cả sắc lấy nước uống trong ngày, mỗi ngày 1 thang.
23. Trị ho
Lấy 10g sâm bố chính và 8g cam thảo bắc. Cho vào đun cùng 500ml nước cho đến khi còn 200ml. Chia 2 lần uống trong ngày
24. Ngâm rượu giúp tăng cường sinh lý
Lấy 1kg sâm bố chính khô, 1kg sâm cau khô, 300g dâm dương hoắc. Tất cả đem sao vàng hạ thổ rồi cho vào ngâm với 10-12 lít rượu trắng. Ngâm trong hơn 1 tháng là có thể dùng được.
25. Chữa bạch đới, khi hư
Dùng rễ cây sâm bố chính giã nhỏ và nấu với gạo nếp ăn.
26. Chữa bệnh béo bệu, gầy yeus, đầy bụng kém ăn, đi phân lỏng
Lấy 40g sâm bố chính, 20g bạch truật sao mật, 8g hoàng kỳ sao mật, 6g liên nhục, 4g ngũ vị sao mật, 4g chích thảo, 1,2g phục tử chế, 1 vài quả táo ta và 1 vài lát gừng tươi. Tất cả cho sắc lấy nước uống trong ngày.
Lưu ý khi dùng sâm bố chính
Những người có thể trạng hư hàn, trước khi dùng nên tẩm gừng sao kỹ.
Nên chọn mua sâm bố chính được trồng trên đồi sẽ có chất lượng tốt hơn trồng trong chậu hoặc dưới đồng bằng.
Những bài thuốc trên chỉ mang tính chất tham khảo, vì vậy người bệnh nên hỏi ý kiến thầy thuốc trước khi áp dụng.