Như trong bài trước chúng tôi đã giới thiệu cho các bạn về Hà thủ ô đỏ và 15 các tác dụng không ngờ của chúng. Hôm nay Backhoa.net xin tiếp tục chia sẻ các kiến thức về cây Hà thủ ô trắng.
Với các tác dụng … Hà thủ ô trắng cũng là một vị thuốc cũng không kém phần quý hiếm so vớ Hà thủ ô đỏ.
Hà thủ ô trắng là gì
Hà thủ ô trắng còn được gọi là bạch hà thủ ô,dây sữ bò, vú bò, cây sừng bò đa lông, dây mốc, khâu nước, khâu cần cà, mã lìn ón, khua khao, hà thủ ô nam.
Tên khoa học của cây là Streptocaulon juvetas ( Lour) Merr hoặc Apocynum juventas Lour, tylophora juventas Woodf. Thuộc dòng họ cây thiên lý Asclepiadaceae.
Đặc điểm của cây hà thủ ô trắng
Hà thủ ô trăng là loại dây leo dài khoảng 2 mét cho đến 5 mét. Cành và thân có màu nâu đỏ hoặc hơi đỏ, xung quanh có nhiều lông, đến khi già thì sẽ bớt dần đi và trở lên nhẵn hơn.
Lá cây mọc đối xứng qua viền gân giữa, đầu nhọn hình mác dài, đáy có hình nón cụt hoặc đáy tròn. Lá có nhiều lông ở mặt dưới, mịn, mặt trên cũng có lông nhưng ngắng hơn. Là dài khoảng 14 cm, cuống là dài khoảng 5cm đến 8 cm và cũng có lông, chiều rộng lá khoảng 2cm đến 9cm.
Hoa của Hà thủ ô trắng có màu vàng tía hoặc màu nâu nhạt có nhiều lông và được mọc thành xim.
Quả được tách ra làm đôi ngang ra như sừng bò nên cây cũng có tên là sừng bò. Quả hình thoi, nhiều lông, màu xám, có chiều rộng khoảng 8mm và chiều dài khoảng 7cm đến 11cm.
Hạt của cây có hình dạng dẹt, phồng ở lưng, chiều dài khoảng 5mm đến 7mm, chiều rộng 2mm. Có chùm lông dài khoảng 2cm và mịn, vì cây có rất nhiều lông, màu mốc nên có nơi gọi là dây mốc.
Toàn bộ phận của cây thân, quả non, lá bấm đều ra thứ nhựa màu trắng như màu của sữa nên còn được gọi là cây sữa bò. Còn tên là mã liên an nghĩa là yên và ngựa liền nhau do lịch sử có kể rằng có một ong tướng cưỡi ngựa bị cảm chết sau được người dân dùng cây này chữa sống lại nên biếu ngựa và yên để cảm tạ.
Từ trước Mã liên an và Hà thủ ô trắng được coi đều là cùng một loại có tên khoa học là Streptocaulon juvenias. Tuy nhiên gần đây chúng tôi đã tìm hiểu các loại sách cổ, tài liệu quý về thuốc của Trung Quốc thì Mã liên an có tên khoa học là Streptocaulon griffithii Hook, f. còn Streptocaulon juventas (Lour) Merr thì được gọi là ám tiêu đằng. Việt Nam gọi là Hà thủ ô trắng.
Trong cuốn Thực vật chí Đông dương thời kháng chiến chông Pháp viết lại thì có cây Streptocaulon griffithii nhưng không có tên gọi tiếng việt.
Tên là Mã liên an được chia sẻ là người dân tộc vùng Tuyên Quang cho tên. Có thời gian Bác Hồ bị sốt, cảm nặng đã được người dân tộc dùng cây Hà thủ ô trắng chữa khỏi. Do đó Bác luôn căn dặn các chiến sĩ, khi chiến đấu gặp cây này nên hái để trị các bệnh cảm, sốt nếu gặp phải.
Phân bố, thu hái và chế biến hà thủ ô trắng
Cây được mọc hoang ở nhiều nơi trên đất nước ta, đặc biệt là các tỉnh vùng núi. Nơi có đất khô, cứng như các vùng Lạng Sơn, Cao Bằng, Tuyên Quang, Hà Giang, Hà Tây, Vĩnh Phú.
Rễ củ cẩu cây màu trắng dài ,mẫm ở giữa có lõi trắng dây giống như củ sắn. Tuy nhiên có vị đắng, cây có thể thu hoạch quanh năng nhưng tốt nhất nên thu hoạch củ vào đầu xuân hoặc mùa đông. Đào củ nên thì rửa sạch thái mỏng và phơi khôi.
Thành phần hóa học của hà thủ ô trắng
Tuy chưa có tài liệu nghiên cứu cụ thể về các thành phần hóa học, nhưng về sơ bộ khi nghiên cứu Hà thủ ô mới đào về ở Vĩnh Phú chúng tôi thấy có các chất có phản ứng ancaboit có tinh thể chưa xác định và rất nhiều tính bột ( theo Đỗ Tất Lợi).
Tác dụng của Hà thủ ô trắng
1. Chữa các bệnh về cảm nắng, sốt rét và cảm sốt
2. Tăng cường sữa cho phụ nữa sau khi đẻ mà ít sữa
3. Trị các bệnh đau khớp
Hà thủ ô trắng uống với liều 15 gam một ngày. Uống liền trong vòng một tháng bệnh khớp sẽ giảm đi rõ rệt.
4. Lá và rễ tươi của Hà thủ ô trắng chữa rắn cắn
Khi người bị nạn bị rắn cắn, hút nọc độc của rắng. Cho người bệnh nhai và nuốt nước của lá và rễ tươi của cây. Sau đó lấy bã đắp vào vết thương nơi bị rắn cắn đã hút độc
5. Tác dụng tốt cho tim mạch
Kích thích hô hấp, không làm thay đổi huyết áp. Kích thích nhỏ co bóp của tim, co mạch ngoại vi. Kích thích nhỏ nhu động ruột, an thần nhẹ, tăng cân, tăng sức, lực lợi tiểu, hạ nhiệt cơ thể. Đem chế với Đậu đen mặc dù có vị đắng tuy nhiên các tác dụng tốt vẫn không hề thay đổi.
6. Kéo dài tuổi thọ, đen tóc đỏ da
Kết hợp với Hà thủ ô đỏ, trộn mỗi loại một nửa uống hàng ngày.
7. Chữa Đau lưng mỏi gối, giúp ăn ngủ được, Bồi dưỡng cơ thể, tăng cường sức lực
Hà thủ ô trắng 50 gam, Đậu đen 50 gam, bố chính sâm 15 gam, Đỗ trọng dây 50 gam, đậu đỏ 10 g, củ sen 50 gam, Phục linh 15 gam, ráng bay 15 gam. Các vị cho chung, tán và viên thành viên mỗi lần uông khoảng 3 gam. Mỗi ngày uống 3 lần.
8. Chữa tiểu đường thể vị tiêu ( trung tiêu), chữa suy nhược cơ thể, yếu sức, ăn nhiều vẫn gầy
Hà thủ ô trắng sao vàng rồi hạ thổ 500 gam, sâm voi 0.5 kg, liên nhục 1kg , củ đinh lăng 0.5kg, hoài sơn 1 kg.
Các vị thuốc trên sao vàng, giã nhỏ mịn, quấy đều với mật ong làm hoàn. Ngày dùng từ 6gam đến 8gam uống là 2 lần trên ngày với nước sắc cây cối xay nước khoảng 200ml cối xay 20 gam.
9. Chữa sốt rét ngã nước do muỗi truyền
Hà thủ ô trắng (tẩm rượu sao vàng) 250g, Dây thẩn thông 100g, Thường sơn (bỏ gân lá tẩm rượu sao vàng) 40g, Thảo quả (đập bỏ vỏ lấy nhân hạt sao thơm) 40g, Miết giáp (tẩm giấm sao vàng) 50g, Mã tiền chế 10g
11. Trị táo bón:
Dùng dung dịch Hà thủ ô trắng 20% tiêm bắp khoảng mỗi lần 4 ml. Ngày 1 lần tiêm liên tục trong 20-30 ngày là một liệu trình. Đối với mỗi trường hợp bệnh nặng nhé khác nhau thì sẽ có các liệu trình khác nhau
12. Trị ho gà:
Hà thủ ô 6 gam đến12 gam, Cam thảo 1.5 gam đến 3 gam. Sắc mỗi ngày 1 thang chia 4 đến 6 lần uống.
Chú ý khi dùng hà thủ ô trắng
Tránh nhầm Hà thủ ô trắng với dây căng cua(cryptolepis buchanani Roem et Schelt) loại cây có họ Thiên lý. Đó là cây có đọc tố và giống hình dạng cây Hà thủ ô trắng, tuy nhiên điểm phân biệt giữa 2 loại này là: Thân Dây càn cua nhẵn bóng, không có lông.
Không dùng Hà thủ ô trắng cho những người tạng lạnh.